Przemoc domowa i Niebieska Karta

Jak wynika ze statystyk, przemoc domowa to nadal duży problem w naszym społeczeństwie.

Czym jest przemoc domowa, jakie można podjąć kroki prawne w celu ochrony swych praw i jak wygląda procedura tzw. „Niebieskiej Karty”?

Przemoc domowa, zgodnie z treścią Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej (Dz.U.2021.1249 t.j. z dnia 2021.07.09) to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.

Kto i gdzie może zgłosić fakt przemocy domowej?

Fakt przemocy domowej może zgłosić osobą dotknięta tą przemocą, a także świadek przemocy, tj. osoba, która posiada wiedzę na temat stosowania przemocy domowej lub widziała akt przemocy domowej.

Jak wynika z Wytycznych nr 5 Komendanta Głównego Policji, do wszczęcia procedury „Niebieskie karty” zobowiązany jest każdy policjant, który poweźmie informację o uzasadnionym podejrzeniu zaistnienia przemocy w rodzinie. Interweniujący w zdarzeniu funkcjonariusz Policji wypełnia wówczas formularz „Niebieska Karta – A” (jeśli nie jest możliwe kompletne wypełnienie formularza na miejscu, formularz uzupełnia w późniejszym terminie dzielnicowy). Następnie dzielnicowy prowadzi teczkę zagadnieniową „Przemoc w rodzinie”, w której gromadzone są dokumenty potwierdzające czynności podjęte przez Policję.

Dzielnicowy, po otrzymaniu kopii wypełnionego formularza „Niebieska Karta – A” dokonuje sprawdzenia informacji w policyjnych systemach informatycznych w zakresie zarejestrowanych – w okresie ostatnich 12 miesięcy – interwencji Policji w miejscach zamieszkania osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie. Ponadto, dzielnicowy, będzie odwiedzał osobę, co do której istnieją podejrzenia, że jest dotknięta przemocą domową, nie rzadziej, niż raz na 30 dni.

O fakcie przemocy domowej można w pierwszej kolejności poinformować funkcjonariusza Policji (zadzwonić pod numer alarmowy, bądź skontaktować się bezpośrednio z dzielnicowym). Można także poinformować pracownika socjalnego jednostki organizacyjnej pomocy społecznej (GOPS lub MOPS). Do przyjęcia zgłoszenia, czy też wszczęcia procedury „Niebieskie Karty” uprawnione są także inne osoby, choćby nauczyciele, czy lekarze. Jednak w praktyce najwięcej zgłoszeń trafia właśnie do policjantów i pracowników ośrodków pomocy społecznej.

Kiedy następuje wszczęcie procedury „Niebieskie Karty”?

Zgodnie z treścią par. 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6.09.2023 r. w sprawie procedury „NIebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” wszczęcie procedury następuje z chwilą wypełnienia formularza „Niebieska Karta – A” w przypadku uzasadnionego podejrzenia stosowania przemocy domowej lub zgłoszenia dokonanego przez świadka przemocy domowej.

Kto może przyjąć takie zgłoszenie i wypełnić ten formularz?

Formularz „Niebieska Karta – A” mogą wypełnić osoby, będące przedstawicielami podmiotów wskazanych w Ustawie o przeciwdziałaniu przemocy domowej, m.in.:

pracownik socjalny jednostki organizacyjnej pomocy społecznej (GOPS lub MOPS),
Funkcjonariusz Policji,
Żołnierz Żandarmerii Wojskowej,
pracownik socjalny specjalistycznego ośrodka wsparcia dla osób doznających przemocy domowej,
asystent rodziny,
Nauczyciel wychowawca będący wychowawcą klasy lub nauczyciel znający sytuację domową małoletniego,
osoby wykonujące zawód medyczny, w tym lekarz, pielęgniarka, położna lub ratownik medyczny,
przedstawiciel gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych.

Kogo dotyczy procedura Niebieskiej Karty?

Procedura ta dotyczy zarówno osób, które doznają przemocy domowej, jak i osoby, która tę przemoc stosuje. Co istotne, do wszczęcia procedury „Niebieskie Karty” nie jest wymagana zgoda osoby dotkniętej przemocą domową, ani zgoda osoby stosującą tę przemoc. Dzieje się tak dlatego, że bardzo często osoby dotknięte przemocą domową zgłaszają ten fakt w akcie desperacji (np. po kolejnej awanturze domowej), po czym w późniejszym czasie się z tego wycofują.

Jaka pomoc gwarantowana jest osobom dotkniętym przemocą domową?

Osoba, która została dotknięta przemocą domową powinna zostać poinformowana o możliwych formach wsparcia, i takie też powinny zostać jej zagwarantowane.

Jakie są to formy wsparcia? Mowa tutaj o:

poradnictwie medycznym, psychologicznym, prawnym, socjalnym, zawodowym i rodzinnym;
zapewnienie ochrony przed dalszym krzywdzeniem (przez uniemożliwienie osobie stosującej przemoc z korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania, zakazanie kontaktów i zbliżania się do osoby doznającej przemocy),
zapewnienie osobie doznającej przemocy domowej bezpiecznego schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla osób doznających przemocy domowej,
badania lekarskiego w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy domowej oraz wydania zaświadczenia lekarskiego w tym przedmiocie,
zapewnienie osobie dotkniętej przemocą domową, która nie ma tytułu prawnego do lokalu zajmowanego wspólnie z osobą stosującą przemoc domową (mieszkanie nie jest jej własnością, współwłasnością, osoba ta nie jest najemcą itp.), pomocy w uzyskaniu mieszkania

Wniosek o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia

Zgodnie z art. 11a ust. 1 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, jeżeli członek rodziny wspólnie zamieszkujący mieszkanie, swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta tą przemocą może żądać, aby sąd (wniosek składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy, a w braku miejsca zamieszkania – do sądu miejsca jego pobytu), zgodnie z zasadami ogólnymi postępowania nieprocesowego uregulowanymi w art. 507 i 508 par. 1 KPC, zobowiązał sprawcę przemocy do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazał zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Odnośnie mieszkania, chodzi tu o wszelkie lokale służące zaspokajaniu bieżących potrzeb mieszkaniowych.

*(więcej na temat wniosku o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia przeczytasz TUTAJ).

Kiedy procedura „Niebieskie karty” się kończy?

Zakończenie procedury następuje w przypadku ustania przemocy w rodzinie i uzasadnionego przypuszczenia o zaprzestaniu dalszego stosowania przemocy w rodzinie oraz po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy albo rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań.

Czy wszczęcie procedury „Niebieskiej karty” oznacza automatycznie wszczęcie postępowania przygotowawczego w sprawie o przestępstwo znęcania z art. 207 Kodeksu karnego?

Nie. Procedura „Niebieskie Karty” nie jest tym samym, co postępowanie przygotowawcze wszczęte w sprawie podejrzenia popełnienia przestępstwa znęcania się, spenalizowanego w art. 207 kk. Prawdą jest, że wszystkie działania w ramach procedury „Niebieskie Karty” przekazywane są organom właściwym do prowadzenia postępowania przygotowawczego. Definicja przemocy domowej określona w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy domowej, nie jest tożsama ze znamionami czynu znęcania się, określonego w art. 207 kk. Nie zawsze zatem przy wszczęciu i prowadzeniu procedury „Niebieskie Karty” zespół interdyscyplinarny będzie z urzędu przekazywał organom ścigania dokumentację z procedury. Na wniosek Policji lub prokuratury, zespoły interdyscyplinarne udostępniają dokumentację z procedury.

Czy procedura „Niebieskie Karty” ma znaczenie w postępowaniu rozwodowym?

Tak. Sąd cywilny, który prowadzi postępowanie rozwodowe, może chcieć pozyskać informacje i dokumenty, jeśli uzna takowe za przydatne dla toczącego się procesu.

Jeśli masz pytania, bądź potrzebujesz porady prawej, możesz się ze mną skontaktować drogą telefoniczną (+48 781 691 647) lub mailową (sekretariat@kancelaria-lgk.pl). Możesz też skorzystać z formularza kontaktowego.