Nakaz opuszczenia mieszkania przez sprawcę przemocy domowej

Osoba dotknięta przemocą domową nie musi być wobec tego faktu bezradna. Choć niewątpliwie jest to niezmiernie trudna sytuacja, tym bardziej, jeśli dotyczy także dzieci, należy przedsięwziąć wszelkie możliwe kroki, by się z tego patowego położenia uwolnić. 

Czy można pozbyć się przemocowca z domu?

Zgodnie z art. 15aa ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji Policjant ma prawo wydać wobec osoby stosującej przemoc domową w rozumieniu przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby doznającej tej przemocy, nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia i zakaz zbliżania się do wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.

Co więcej, w myśl art. 15aaa ust. 1 ww. ustawy Policjant ma prawo wydać wobec osoby stosującej przemoc domową w rozumieniu przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby doznającej tej przemocy, zakaz zbliżania się do tej osoby na wyrażoną w metrach odległość, zwany dalej „zakazem zbliżania”, lub zakaz kontaktowania się z osobą doznającą przemocy domowej, zwany dalej „zakazem kontaktowania”.

Wszystkie wskazane wyżej nakazy i zakazy mogą być stosowane łącznie. Oznacza to, że wobec osoby stosującej przemoc domową może zostać wydany nakaz opuszczenia mieszkania i zakaz zbliżania się do tego mieszkania, a także zakaz zbliżania się do osoby dotkniętej tą przemocą na wyrażoną w metrach odległość lub zakaz kontaktowania się z osobą doznającą przemocy domowej. 

Jeśli chodzi np. o dziecko, wówczas Policja może wydać wobec osoby stosującej przemoc domową zakaz wstępu na teren szkoły.

Kiedy Policja może wydać opisane wyżej nakazy i zakazy?

Zgodnie z art. 15ab ustawy o Policji Policjant wydaje nakaz i zakaz, zakaz zbliżania, zakaz kontaktowania lub zakaz wstępu podczas interwencji lub w związku z podjęciem informacji o stosowaniu przemocy domowej. 

Warto wskazać, że nakaz i zakaz, zakaz zbliżania, zakaz kontaktowania lub zakaz wstępu mogą być wydane również w przypadku nieobecności we wspólnie zajmowanym mieszkaniu lub jego bezpośrednim otoczeniu osoby stosującej przemoc domową podczas wykonywania czynności przez Policję.

Jeżeli zachodzą przesłanki zatrzymania, o którym mowa w art. 15a ust. 1 (osoba stosująca przemoc domową stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego), lub wydania nakazu i zakazu, zakazu zbliżania, zakazu kontaktowania lub zakazu wstępu, a wobec osoby stosującej przemoc domową wykonywana jest kara pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, policjant dokonuje zatrzymania takiej osoby i bezzwłocznie przekazuje ją do dyspozycji sądu właściwego do orzekania w przedmiocie uchylenia zezwolenia na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego. Sąd orzeka w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania.

Policjant doręcza odpis nakazu i zakazu, zakazu zbliżania, zakazu kontaktowania lub zakazu wstępu niezwłocznie po ich wydaniu osobie stosującej przemoc domową oraz osobie doznającej tej przemocy.

Co w sytuacji, gdy osoba, wobec której wydano nakaz lub zakazy, odmawia jego przyjęcia?

Taka odmowa nie uniemożliwia skutecznego doręczenia nakazu, czy zakazów. Zgodnie z treścią art. 15ad ust. 2 ustawy o Policji, jeżeli osoba stosująca przemoc domową odmawia przyjęcia nakazu i zakazu, zakazu zbliżania, zakazu kontaktowania lub zakazu wstępu, doręczenie uważa się za dokonane. W takim przypadku policjant dokonuje adnotacji o odmowie ich przyjęcia na oryginale nakazu lub zakazu.

Osobie, wobec której wydano nakaz opuszczenia mieszkania, Policja, oprócz pouczeń wskazanych w ustawie (m.in. o możliwości złożenia zażalenia), wskaże miejsca noclegowe.

W okresie obowiązywania nakazu lub zakazu Policja przynajmniej trzykrotnie sprawdza, czy nakaz i zakaz, zakaz zbliżania, zakaz kontaktowania lub zakaz wstępu nie są naruszane, i podejmuje niezbędne czynności. Pierwsze sprawdzenie odbywa się następnego dnia po wydaniu nakazu lub zakazu.

Na jaki okres Policja wydaje nakaz lub zakaz?

Tak wydany nakaz lub zakazy obowiązują przez okres 14 dni od dnia ich wydania. 

Czy można przedłużyć czas obowiązywania nakazu opuszczenia mieszkania i innych zakazów?

Tak. Osoba doświadczająca przemocy w rodzinie, może złożyć do sądu wniosek o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.

Zgodnie z art. 11a ust. 1 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, jeżeli członek rodziny wspólnie zamieszkujący mieszkanie, swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta tą przemocą może żądać, aby sąd (wniosek składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy, a w braku miejsca zamieszkania – do sądu miejsca jego pobytu), zgodnie z zasadami ogólnymi postępowania nieprocesowego uregulowanymi w art. 507 i art. 508 par.1 KPC, zobowiązał sprawcę przemocy do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazał zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Odnośnie mieszkania, chodzi tu o wszelkie lokale służące zaspokajaniu bieżących potrzeb mieszkaniowych. 

Co więcej, wydanie takiego nakazu, czy zakazu mających za zadanie odizolowanie sprawcy przemocy od ofiary, możliwe jest także w sytuacji, gdy osoba dotknięta przemocą domową opuściła czasowo mieszkanie, gdy sprawca przemocy opuścił mieszkanie, a nawet wtedy, gdy osoba stosująca przemoc przebywa z osobą, której przemoc ta dotyka w mieszkaniu jedynie okresowo lub nieregularnie.

Uczestnikami takiego postępowania są: osoba dotknięta przemocą w rodzinie oraz osoba stosująca przemoc w rodzinie. Jednakże z uwagi na brak wyłączenia lub ograniczenia zastosowania przepisów ogólnych wydaje się, że nie ma przeszkód prawnych, by uczestnikami tego postępowania były także inne osoby (np. inni domownicy), pod warunkiem, że wykażą swój interes prawny.

Postanowienie uwzględniające wniosek o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia jest skuteczne i natychmiast wykonalne i może być zmieniane lub uchylane w razie zmiany okoliczności, nawet jeżeli jest prawomocne. W postanowieniu sąd wskazuje obszar lub odległość od wspólnie zajmowanego mieszkania, którą osoba stosująca przemoc w rodzinie jest obowiązana zachować. Jeżeli przed wydaniem postanowienia w tym przedmiocie sąd udzielił zabezpieczenia, w orzeczeniu kończącym postępowanie rozstrzyga się również o udzielonym zabezpieczeniu.

Odpis postanowienia sąd z urzędu doręcza uczestnikom postępowania, prokuratorowi, Policji lub Żandarmerii Wojskowej oraz zawiadamia właściwy miejscowo zespół interdyscyplinarny, a gdy w mieszkaniu zamieszkują osoby małoletnie – także właściwy sąd opiekuńczy. Termin do złożenia wniosku o uzasadnienie postanowienia rozpoczyna swój bieg od dnia jego ogłoszenia, a nie jego doręczenia, co jest przejawem przyspieszenia postępowania w omawianych sprawach. 

Kto uprawniony jest do złożenia wniosku o zobowiązanie osoby stosującej przemoc do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania lub zakazanie zbliżania się do mieszkania?

Postępowanie względem osoby stosującej przemoc wszczyna się na wniosek uprawnionego – osoby dotkniętej przemocą w rodzinie. Legitymacji do złożenia wniosku nie ma zatem osoba będąca świadkiem tej przemocy lub inna osoba mająca wiedzę na temat stosowanej przemocy.

W celu ułatwienia zainicjowania postępowania wnioskodawca może złożyć wniosek o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia na urzędowym formularzu. Wniosek do sądu może być poprzedzony wydaniem przez Policję lub Żandarmerię Wojskową nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia w stosunku do osoby stwarzającej swoim zachowaniem, polegającym na stosowaniu przemocy, zagrożenie dla życia lub zdrowia innych osób. Wówczas osoba dotknięta przemocą domową ma 14 dni, aby uruchomić procedurę sądowego przedłużenia wydanego nakazu lub zakazu, tak by zachować ciągłość udzielonej jej ochrony poprzez izolację sprawcy przemocy.

Mając na uwadze sprawność postępowania, ustawodawca przewidział w art. 506 ze zn.5 KPC, że rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku powinno zapaść w terminie miesiąca od daty wpływu wniosku do sądu. 

W celu ułatwienia skorzystania z przewidzianej ochrony prawnej, osoba dotknięta przemocą w rodzinie została zwolniona od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w tym postępowaniu. 

Niewykonanie przez osobę stosującą przemoc orzeczenia w przedmiocie nakazu opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia umożliwi przeprowadzenie przymusowej egzekucji na podstawie art. 1046 KPC.

Postępowanie zabezpieczające w przedmiocie izolacji sprawców przemocy domowej

Sąd rozpoznający wniosek o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia będzie mógł w ramach zabezpieczenia na czas trwania postępowania udzielić nie tylko zabezpieczenia na zasadach ogólnych – zgodnie z przepisami o zabezpieczeniu roszczeń niepieniężnych, ale także zastosować nowy środek – zabezpieczenie w postaci przedłużenia obowiązywania nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, nałożonych uprzednio przez Policję lub Żandarmerię Wojskową.

Jeśli masz pytania, bądź potrzebujesz porady prawej, możesz się ze mną skontaktować drogą telefoniczną (+48 781 691 647) lub mailową (sekretariat@kancelaria-lgk.pl). Możesz też skorzystać z formularza kontaktowego.