Kontakty z dzieckiem – co należy o nich wiedzieć

Rodzice oraz ich dziecko (dzieci) mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Wynika to wprost z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 113 par. 1 KRO). Co istotne, prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem ma również ten rodzic, któremu nie przysługuje władza rodzicielska nad dzieckiem. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy sąd rodzinny zakazał mu takich kontaktów. 

Czym właściwie są kontakty z dzieckiem?

Jak wskazują przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu), bezpośrednie porozumiewanie się z dzieckiem, utrzymywanie korespondencji, korzystnie ze środków umożliwiających porozumiewanie się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.  

Kontakty z dzieckiem ustalane są w sytuacji rozwodu (chyba że strony zgodnie wniosą o nieorzekaniu w tym zakresie), ale również także wtedy, kiedy rodzice żyją w rozłączeniu i dziecko przebywa na stałe u jednego z nich, a rodzice nie potrafią się porozumieć co do kontaktów. Wówczas można złożyć do sądu rejonowego wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem. 

Ustalenie kontaktów z dzieckiem może nastąpić w drodze mediacji, a zawarta ugoda może być następnie zatwierdzona przez sąd. Wówczas ma ona moc ugody sądowej.

Jak dalej wskazują przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd opiekuńczy rozstrzygając o kontaktach rodzica z dzieckiem, powinien przede wszystkim kierować się dobrem dziecka oraz jego rozsądnymi życzeniami.

Jak wskazał Sąd Najwyższy, „dobro dziecka jest nadrzędne wobec interesów czy też oczekiwań jednego lub obojga rodziców”. 

Ponadto orzekając o kontaktach rodzica z dzieckiem sąd powinien mieć na względzie prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców. Ten rodzic, który nie zamieszkuje z dzieckiem na stałe, powinien mieć ustalony taki zakres kontaktów z dzieckiem, który odpowiada jego kompetencjom wychowawczym oraz faktycznej więzi z dzieckiem. 

Błędną, aczkolwiek dość często spotykaną postawą jest utrudnianie, bądź uniemożliwianie kontaktów z dzieckiem przez matki. Praktyka pokazuje, że najczęściej wynika to z próby odwetu na byłym małżonku, czy partnerze, albo z nadopiekuńczości, obawy przed tym, że ojciec dziecka sobie nie poradzi. Czasem te obawy są uzasadnione, jak np. naganna postawa wychowawcza, czy uzależnienie rodzica. Wówczas kontakty te mogą się odbywać w inny sposób, np. w obecności matki, osoby trzeciej, czy kuratora sądowego. 

Ustalanie kontaktów z dzieckiem należy odróżnić od pieczy naprzemiennej. Pojęcie to wyjaśniłam w tym artykule. 

Rozwodzący się małżonkowie mogą w procesie mediacji wypracować tzw. porozumienie rodzicielskie. Możliwe jest tutaj wypracowanie porozumienia rodziców co do przyszłej sytuacji ich dzieci, a więc już po rozwodzie. W takim porozumieniu rodzice mogą sprecyzować, czy chcą, by władza rodzicielską przysługiwała im obojgu, jaki ma być zakres kontaktów i jak mają one być realizowane. Można ustalić także kwestię alimentów na dziecko.

Porozumienie rodzicielskie, nazywane również planem wychowawczym jest pisemną umową między rodzicami małoletnich dzieci  i dotyczy sprawowania władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. 

Porozumienie rodzicielskie najczęściej stanowi załącznik do pozwu rozwodowego, ale rodzice mogą je zajrzeć także w późniejszym czasie w trakcie trwania procesu. Co więcej, zawarte porozumienie można w zmienić (gdy zmienią się okoliczności, czy preferencje stron, albo dzieci), sporządzając odpowiedni aneks.  O porozumieniu rodzicielskim możesz przeczytać tutaj. 

Jak sporządzić harmonogram kontaktów z dzieckiem (dziećmi)?

Na początek warto zastanowić się, czy rodzice chcą precyzyjnie wskazać w jakie dni, godziny, okresy dziecko będzie widywało się z drugim rodzicem, czy też są w tym zakresie elastyczni i deklarują podejmować te decyzje na bieżąco. 

Precyzyjny harmonogram ustala z góry reguły, wedle których kontakty z dzieckiem mają się odbywać, natomiast elastyczny plan będzie na pewno wymagał świadomości i dojrzałości emocjonalnej obu stron. Jeśli rodzice dziecka nie potrafią się ze sobą komunikować, nie umieją dochodzić do porozumienia, to trudno sobie wyobrazić, by elastyczny system kontaktów sprawdził się w ich przypadku.

Jeśli nie jesteś w stanie porozumieć się z drugim rodzicem dziecka, elastyczne kontakty nie będą najlepszą opcją. Generować to będzie dalsze konflikty, co negatywnie odbije się zarówno an Tobie, jak i dziecku. 

Harmonogram kontaktów – od czego powinien być uzależniony?

• wiek dziecka – w przypadku bardzo małych dzieci, które są karmione piersią, boją spać się bez mamy, kontakty te są zazwyczaj krótsze, bez nocowania, i odbywają się w miejscu zamieszkania matki;
• zdrowie dziecka – wszystko zależy od konkretnej sytuacji (schorzenia) dziecka; natomiast jeśli dziecko jest na ogół zdrowe, nie ma przeszkód, by spędzało czas poza domem, czy nocowało o taty. Można w harmonogramie wskazać, że w razie choroby dziecka kontakt będzie możliwy w miejscu zamieszkania matki, z wyłączeniem nocowania.
• jakość więzi między drugim rodzicem a dzieckiem – jeśli dziecko jest blisko związane z rodzicem (najczęściej tatą), a rodzic zna jego potrzeby, wykazuje odpowiednie kompetencje wychowawcze, nie ma przeszkód, by kontakty te odbywały się w sposób nieskrępowany, w miejscu zamieszkania rodzica, włącznie z nocowanie, wspólne wyjazdy wakacyjne, czy spędzanie świąt. Jeśli jednak relacje dziecka z rodzicem są zaburzone, wówczas można zdecydować się takie rozwiązania, jak:

1. kontakty w miejscu zamieszkania i w obecności matki,
2. kontakty w miejscu publicznym w obecności matki bądź osoby trzeciej, np. dziadka macierzystego,
3. kontakty w miejscu publicznym w obecności kuratora sądowego,
4. kontakty w wyspecjalizowanym ośrodku w obecności psychologa.

• odległość pomiędzy miejscem zamieszkania rodzica i dziecka – z oczywistych względów inaczej będą wyglądały kontakty z dziecka z rodzicem, który mieszka w tej samej miejscowości, a inaczej, gdy rodzic mieszka w odległości kilkuset kilometrów, czy za granicą.

Warto pamiętać, że rodzice mogą ustalić – poza kontaktami bezpośrednimi – także kontakty pośrednie, za pomocą środków porozumienia się na odległość (telefon, Skype, Messenger, WhatsApp). 

Jeśli masz pytania, bądź potrzebujesz porady prawej, możesz się ze mną skontaktować drogą telefoniczną (+48 781 691 647) lub mailową (sekretariat@kancelaria-lgk.pl). Możesz też skorzystać z formularza kontaktowego.