Jak przygotować dziecko do rozwodu?

Rozwód jest niewątpliwe trudnym wydarzeniem dla wszystkich – rozwodzących się małżonków, ale także, albo przede wszystkim – dzieci. Dlatego podejmując decyzję o rozstaniu należy mieć w głównej mierze na uwadze ich dobro.

Ochrona dziecka w rozwodzie to świadome przygotowanie go na rozstanie rodziców.

Psychologowie zgodnie podkreślają, iż rozwód jest trudnym przeżyciem dla każdego dziecka, niezależnie, czy chodzi ono do przedszkola, czy liceum. Może być nawet dorosłe. Czy to oznacza, że warto pozostawać latami w niesatysfakcjonującym, czy wręcz krzywdzącym związku wyłącznie dla dobra dzieci? Tutaj też badania wielu specjalistów nad tym zagadnieniem potwierdziły, że tkwienie w relacji wyłącznie dla dobra dzieci, nikomu tego dobra nie przynosi. A już na pewno nie dzieciom. Trzeba być jednak niezwykle uważnym, delikatnym i świadomym – rozwód rodziców to zmiana dotychczasowej rzeczywistości dla dziecka. Coś, co do tej pory było oczywiste, teraz już takie nie jest. Tak modny w obecnym czasie indywidualnim i skupienie na sobie nie jest złe, ale warto pomyśleć o tym, jakie kroki można podjąć by zaoszczędzić naszych dzieciom stresu i zminimalizować straty.

Warto zatem zadać sobie pytanie, co możemy zrobić, żeby ochronić nasze dzieci? Gdzie możemy szukać pomocy, by nasze dzieci wyszły z tego cało? Jak przygotować dzieci na rozwód? Jak rozmawiać z dziećmi o rozwodzie?

Zanim poinformujemy je o tym, ze zamierzamy się rozwieść, warto się do tego procesu przygotować. Świadomi rodzice są tutaj na wagę złota.

Współcześnie coraz więcej mówi się o realizacji zasady dobra dziecka w sytuacji rozstania rodziców. W mojej opinii na kwestię rozwodu, czy ustalenia kontaktów z dziećmi po rozwodzie nie można patrzeć wyłącznie z perspektywy przepisów prawnych. W takich sprawach należy uwzględnić kontekst danej sytuacji, bacząc przede wszystkim na sytuację dziecka i konsekwencje, jakie rozwód rodziców wniesie w jego życie.

Rozstanie rodziców zmienia dotychczasowe środowisko dziecka. Chodzi o środowisko domowe, czyli fakt, że dotychczas rodzice byli i zamieszkiwali razem. Czasem ta zmiana idzie dalej – zmienia się środowisko zamieszkania dziecka i jego środowisko rówieśnicze (zmiana miejsca zamieszkania pociąga czasem zmianę szkoły). Choć wskazuje się, że takie zmiany czasami są naturalną koleją rzeczy i dotyczą przecież nie tylko dzieci rozwodników, to jednak w takiej sytuacji te zmiany środowiska mają inny charakter, gdyż „są związane z przewidywalnym biegiem procesów rozwojowych”.

Wydaje się zatem, że na rozwód należy patrzeć jako na proces zmiany w życiu rodziny, w życiu osobistym i w życiu dziecka. Tę zmianę należałoby dostosować do rozwoju dziecka i jego zdolności do adaptacji do zmian. Należy mieć tutaj na względzie potrzebę więzi dziecka, potrzebę jego przynależności, potrzebę akceptacji.

Czy rozstanie rodziców negatywnie wpływa na dziecko?

W literaturze fachowej wskazuje się, że utrudnienie zaspokojenia potrzeb dziecka może skutkować zakłóceniami jego rozwoju. Rozstanie rodziców może powodować zakłócenie możliwości zaspokajania takich potrzeb, jak podtrzymywanie ważnych relacji (gdy dziecko traci kontakt z jednym z rodziców, czy też z kolegami z grupy rówieśniczej), możliwości autonomicznego decydowania o sobie (np. jeśli skutkiem rozwodu jest to, że dziecko nie będzie mogło uczestniczyć – choćby przez pewien czas – z dodatkowych zajęć).

Zgodnie z badaniami konflikt i rozstanie rodziców zwiększa u dzieci prawdopodobieństwo takich problemów, jak: zaburzenia lękowe, obniżony nastrój, zaburzenia zachowania, trudności w nauce i relacjach z rówieśnikami, obniżona samoocena, skłonność do nadużywania substancji psychoaktywnych.

Nie ma jednak reguły, że każde z tych objawów będzie występowało u każdego dziecka, czy w takim samym nasileniu. Inaczej będzie reagowało dziecko w wieku przedszkolnym, a inaczej dziecko w okresie nastoletnim. Ogromne znaczenie ma tutaj nasza postawa, czyli osób dorosłych. To my jesteśmy dojrzali i powinniśmy tę sprawę rozwiązać między sobą. Im lepsza współpraca rodziców, tym większe szanse, że uchronimy nasze dzieci przed stresem związanym z rozwodem.

Jak reagują dzieci na rozwód rodziców?

Reakcje, które można zaobserwować u małych dzieci:

Obawy przed porzuceniem przez rodziców,
Niepokój przejawiający się płaczem,
Problemy ze snem,
Mniejsza ochota na przebywanie w przedszkolu,
Agresywne zachowania wobec rówieśników,
Na powrót nocne moczenie, spanie z przytulankami, ssanie kciuka.

Reakcje, które można zaobserwować u dzieci w wieku wczesnoszkolnym:

Smutek, przygnębienie,
Tęsknota za drugim rodzicem,
Przypisywanie sobie winy za rozstanie rodziców.

Reakcje, które można zaobserwować u nastolatków:

Polaryzacja obrazu rodziców (jeden rodzic postrzegany jest pozytywnie, drugi negatywnie),
Problemy z nauką,
Problemy natury wychowawczej.

Warto pamiętać, że kryzys w rodzinie i rozstanie małżonków (rodziców) jest wyzwaniem dla każdego członka rodziny i każdy będzie mierzył się z własnymi wyzwaniami i potrzebami. Jest to też proces rozciągnięty w czasie. Adaptacja do nowej sytuacji jest oczywiście możliwa. Im więcej świadomości, empatii, szacunku do siebie nawzajem, tym większe są szanse na to, że oszczędzimy sobie tych przykrych konsekwencji.

Każde dziecko jest inne i każde może przechodzić przez ten czas na swój indywidualny sposób. Świadomi rodzice mogą wiele ułatwić dzieciom, dbając m.in. o to, by nie angażować dzieci w konflikt istniejący między nimi, by nie oczerniać się nawzajem w obecności dzieci, by dbać o kontakt z każdym z rodziców, a także by w jak najlepszy sposób przygotować dzieci na tę nową rzeczywistość.

Taka sytuacja jest najbardziej optymalna, ale nie zawsze jest to proste. Gdzie zatem szukać pomocy?

W kontekście sytuacji dziecka, orzekając rozwód, sąd ma obowiązek rozstrzygnąć o władzy rodzicielskiej, kontaktach z dzieckiem, wysokości alimentów dla dziecka.

Im mniej kwestii spornych, tym postępowanie rozwodowe trwa krócej. Świetnym rozwiązaniem jest porozumienie rodzicielskie, nazywane także rodzicielskim planem wychowawczym.

Zgodnie z treścią art. 58 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeśli jest ono zgodne z dobrem dziecka. W myśl par. 2 w przypadku braku takiego porozumienia, o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie orzeka sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców.

Sąd zaniecha orzekania o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, jeśli zgodnie wniosą o to strony.

Jak przygotować porozumienie rodzicielskie? Jakie elementy powinno ono zawierać? O tym szczegółowo napisałam tutaj.

W tym miejscu warto zaznaczyć, iż mediacje rozwodowe pozwalają zaoszczędzić wiele czasu, energii, stresu, a także pieniędzy. Podczas mediacji nie stajemy przed sądem, ale w bezpiecznej, intymnej atmosferze możemy poruszać wszystkie te kwestie, które są dla nas ważne. Mediator pomoże małżonkom prowadzić te rozmowy w taki sposób, by strony wzajemnie się szanowały, by każda z nich mogła się swobodnie wypowiedzieć, by wybrzmiały ich potrzeby, a także obawy. Mediator dba także o to, by nie dochodziło do zaognienia konfliktu. Wygasza emocje, i cały czas dba o to, by rozmowy nie schodziły na poboczne kwestie. Jest on więc profesjonalistą, który tak moderuje spotkanie, by w spokojnej atmosferze małżonkowie mogli skupić się na najbardziej istotnych kwestiach i udało się im dojść do porozumienia.

Rozwód, choć to trudny moment dla całej rodziny, przy zaangażowaniu i świadomości małżonków nie musi być traumatyczny. Mądre rozstania są możliwe. Mediacja jest na pewno dobrą opcją.

*niniejszy wpis powstał w oparciu o fragment książki pod red. J. Muchy „Realizacja zasady dobra dziecka w mediacji w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów”.

Jeśli masz pytania, bądź potrzebujesz porady prawej, możesz się ze mną skontaktować drogą telefoniczną (+48 781 691 647) lub mailową (sekretariat@kancelaria-lgk.pl). Możesz też skorzystać z formularza kontaktowego.